Hadis Tarihi ve Usulü

Bazı sebeplerden dolayı hadislerin yazılması önceleri yasaklanmış, daha sonra bu sebeplerin ortadan kalkmasıyla söz konusu yasak kaldırılmıştı. Bu sebepler arasında yazının gelişmemişliği, ashabın yazıyı az bildiği, hadislerin Kur’ân-ı Kerîm’le karışma endişesi gibi hususlar zikredilmektedir. Bunlar arasında en mühim ve gerçeğe en yakın olan sebep, Kur’ân’la karışma endişesi olmalıdır.

Başta sahâbîler olmak üzere ilk Müslümanlar, hadislerin aslına uygun bir şekilde öğrenim ve öğretimi için gereken titizliği göstermiş ve bunun için başlıca şu çarelere başvurmuşlardır:

1. Hadis rivayetini azaltma;

2. Hadis rivayet edenden şahit isteme;

3. Hadis rivayet edene yemin ettirme;

4.Hadisi Kur’ân-ı Kerîm’le ve önceden bildikleri hadislerle karşılaştırma;

5. Hadisi İLK duyan kimseden almaya çalışma;

6. Hadisin râvilerini inceleme.

Hadislerin gerçekten Hz. Peygamber’e ait olup olmadığını araştıran hadis tenkitçiliği, insanoğlunun haberlerin doğruluğunu belirlemek için şimdiye kadar bulabildiği ve kullandığı 3 evrensel yöntemi kullanır. Diğer seçenekler bu yöntemlerle ilgilidir. 

Hadis “Peygamber şöyle söyledi, şöyle yaptı veya falan kişinin davranışını onayladı” gibi sözlü ifadeler ve haberlere, bunların yazıya dökülmüş haline denir.

Hz. Peygamber’e Allah tarafından verilen üç görev; tebliğ/ beyân, tebyîn ve tezkiyedir.

Tebliğ: Allah’tan aldığı vahyi eksiksiz olarak insanlara bildirmektir.

Beyân/Tebvîn: Peygamber’in kendisine indirilen kitabı, ümmetine açıklaması, onları ihtilaf ettikleri konularda aydınlatmasıdır.

Tezkiye: insanları kötü huylardan, kötülüklerden temizlemesi, onları manevi yönden arındırmasıdır.

Sünnet ise Hz. Peygamber’in sözleri, davranışları ve onaylarıdır.

Hadis İlmi, geçmişte Şer’î İlimler veya Naklî İlimler diye isimlendirilen, günümüzde ise İslamî İlimler denilen ilim grubunun bir alt dalıdır. İslâm Dini’ni konu edinen Naklî/Şer’î İlimler, Tefsir, Hadis, Fıkıh, Kelam, Tasavvuf’tur. Bu ilimler İslam Dini’nin temel iki kaynağı olan Kur’an ve Hz. Peygamber’in sünnetine yani uygulamalarına dayanırlar

Hadisler arasındaki çelişkiyi giderme yöntemlerine hangi sıralamaya göre başvurulacağı âlimler arasında önemli bir tartışma konusudur.

Hadisçiler: Cem’, nesh, tercih, tevakkuf,

İslâm âlimlerinin çoğunluğu: Cem’, tercih, nesh, tevakkuf,

Hanefîler: Nesh, tercih, cem’, terk

şeklinde bir sıralama dâhilinde çelişkinin giderilmesi gerektiğini savunurlar.

Hadis İlmi ve hadisle ilgili faaliyetler rivâyet ve dirâyet olmak üzere ikiye ayrılır. Rivayet daha çok hadis öğrenme, nakletme, derleme, hadisleri içeren kitaplar telif etme gibi faaliyetlerini kapsar.

İnsanların kötü huylardan, günahlardan, kötülüklerden temizlenmesi, arındırılmasına Tezkiye denir.

Herhangi bir hadis, isnad ve metin denilen iki kısımdan meydana gelir. Hadiste nakledilen içerik anlamına gelir. İsnad zincirinin peşinden gelen Hz. Peygamber’in sözleri ve davranışlarını ifade eden kısma metin denir.

Nesh Arapça ‘da yok etmek, ortadan kaldırmak, nakletmek anlamlarına gelir. İslâmî ilimlerde nesh’in tanımı: “Şer’î bir hükmün daha sonra gelen şer’î bir delille kaldırılması” şeklindedir.

Siyer: Meğazi ilmi gelişerek kapsamı genişlemiş ve bu adı almıştır. Bugünkü biyografi bilim dalına tekabül eder.

Hadisler arasındaki ihtilâfın giderilmesinde 4 temel yöntem vardır;

• Cem‘ ve te’lîf,
• Nesh,
• Tercih,
• Tevakkuf